“Η κρίση στην Ελλάδα, είναι κρίση ανυποταγής”
Η εμπειρία δείχνει ότι οι κρίσεις δημιουργούν κατάθλιψη, περιορίζουν την ελπίδα. Και τι γίνεται; Εγκαταλείπουμε την ελπίδα; Δεν μπορούμε. Ο Τζον Χόλογουεϊ λέει ότι μια κοινωνία χωρίς ελπίδα είναι ένα δωμάτιο χωρίς παράθυρα, ένα γόνιμο έδαφος για τη βία, την παράλογη και καταθλιπτική αντίδραση.
«Η Ελλάδα αποτελεί ένα πολύ σημαντικό πειραματικό πεδίο για το τι είναι ικανό να καταφέρει το Κεφάλαιο. Οι αγώνες σ’ αυτήν είναι κρίσιμης σημασίας για όλο τον κόσμο»
Οι ερωτήσεις μοιάζουν με απαντήσεις. Και ορισμένες φορές δεν υπάρχουν απαντήσεις να δοθούν. Άλλοτε, οι μόνες απαντήσεις είναι περισσότερες ερωτήσεις. Ερωτήματα που έχουν σφυρηλατηθεί μέσα στους αγώνες, στο επίκεντρο των οποίων βρίσκεστε εσείς στην Ελλάδα. Πολλές φορές το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να κοιτάξουμε τον ουρανό, να δούμε το αστέρι της ουτοπίας και να πούμε “αυτή είναι η κατεύθυνση που πρέπει να πάρουμε, διότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή”. Αλλά το να πάμε σ’ αυτή την κατεύθυνση σημαίνει ν’ ανοίξουμε δρόμο στη ζούγκλα και να πειραματιστούμε. Άλλοτε να βρούμε τον δρόμο και άλλοτε όχι. Να κοιτάξουμε τους φίλους μας, να τους ρωτήσουμε και να μάθουμε. Ρωτώντας βαδίζουμε, όπως λένε οι Ζαπατίστας, αλλά όλες οι απαντήσεις είναι ερωτήματα».
Παρασκευή βράδυ, στην Θεσσαλονίκη που ξυπνά νωχελικά στις μνήμες του χρόνου.
Αστυνομικοί στρατιώτες παντού φρουροί για μια έκθεση διεθνή
και οι πολιτικοί αρχηγοί θα εκφωνήσουν
την συνηθισμένη κομματική γραμμή με μια γλώσσα νεκρή.
Τζων Χολογουέι και φεστιβάλ άμεση δημοκρατίας
στο πανεπιστήμιο του ΑΠΘ, ομιλία για την αλλαγή του κόσμου
κρατώντας το χρώμα της θάλασσας, σταθερά γαλάζιο.
Η εικόνα στο πανεπιστημιακό χώρο θλιβερή .
Σκουπίδια, βρωμιά, άθλια γκράφιτι και ακόμη πιο άθλια κτίρια, αν εξαιρέσεις το υπέροχο νεοκλασικό της παλαιάς φιλοσοφικής.
Ποιος πολιτικός μηχανικός , ποιος αρχιτέκτων τα έκτισε αυτά τα τερατουργήματα, με τι πτυχίο, με τίνος άδεια και γιατί δεν έχουν δικαστεί όλοι αυτοί για αυτή την βάναυση κακόγουστη ανήθικη αισθητική, εν τη απουσία της;
Δίπλα ο εργασίες του «μετρο πόντικα». Η απίστευτη ηλιθιότητα της ανυπαρξίας της σοφής ευφυούς σκέψης.
Μια πόλη τσιμέντο, σκάβει συνέχεια για μια τρύπα κάτω από το έδαφος για να χωρέσει και να μπει.
Άνθρωποι και ποντίκια Άνθρωποι κατσαρίδες σε πόλεις τέρατα και διαμερίσματα κλουβιά και σύγχρονα κελιά.
Η σχολή μου, η φυσικομαθηματική, έστεκε το ίδιο ρημαγμένη, μια παράγκα φτωχή να μου θυμίζει τα φοιτητικά μου χρόνια χωρίς θεό, χωρίς βουλή, χωρίς γνώση ουσιαστική.
Δεν μπορεί να υπάρξει αληθινή παιδεία σε αυτά τα κτίρια που το μυαλό αρρωσταίνει και βαριά νοσεί.
Ο κ. Χολογουέι, λεπτός ψηλός , γκριζομάλης, ήλθε στην αίθουσα, απλός, ήρεμος και χαμογελαστός.
Μου ήταν ήδη γνωστός από το το 2008 με το βιβλίο του: «Να αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να καταλάβουμε την εξουσία» και την σχέση του με τον Μάρκος των Ζαπατίστα.
Αναρωτιέμαι , αν οι αντιεξουσιαστές στην Ελλάδα γνωρίζουν πόσο πατριώτης είναι ο Μάρκος , πως πάντα έχει και την σημαία του Μεξικό μαζί με την σημαία του κινήματος του και πως και πόσο μιλάει για τις παραδόσεις του λαού του με τις ιστορίες του γέρο Αντώνιο.
Ο Χολογουέι καθ΄όλη την διάρκεια μέχρι να αρχίσει η ομιλία του, έγραφε και σημείωνε σκεφτικός και συλλογισμένος.
Η ομιλία που προηγήθηκε, του νεαρού συνομιλητή, ήταν άχαρη, επιτηδευμένη, σε ξύλινη γλώσσα άνευ νοήματος΄, παρωχημένη και κενή. Παράλογα αντιφατικά, αρτηριοσκληρωτική. Παρ’ όλα αυτά, ο επίλογος με έκανε να χαμογελάσω και σκεφτώ πως υπάρχει ελπίδα και για αυτά τα νεαρά αναρχικά παιδιά.
Ήταν για τον Ηρακλή η αναφορά.
Τελειώνοντας τον λόγο του, ο νεαρός επαναστάτης, αναφέρθηκε στην Λερναία Ύδρα του καπιταλισμού και στο κόψιμο των κεφαλιών με του Ιόλαου, την φωτιά Αξιοσημείωτο αναφορικά.
Ο Τζων Χολογουέι παίρνοντας τον λόγο ξεκίνησε με ένα τραγούδι ντουέτο με την κόρη του και μεταφράστρια του και με το αλληγορικό ποίημα του Μπλέικ καταθέτοντας τις συμπυκνωμένες σκέψεις του με λόγια καρδιάς και ανθρωπιάς, ρομαντικός ευαίσθητος δυναμικός εύστροφος ανήσυχος στον απόηχο μιας ήσυχης, με αντιφάσεις, επαναστατικής βραδιάς.
Οι απαντήσεις είναι ερωτήσεις και οι λόγοι , λόγοι για να τις αναζητήσεις
Αστραία
05 09 2015
Περί Ανέμων και Αιόλων 
Τζον Χολογουέι: Η εξέγερση του πράττειν κατά της εργασίας
Πώς το γέλιο πολεμά τον καπιταλισμό
Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης, ΤΑ ΝΕΑ 17.9.11
Ο ιρλανδός καθηγητής Τζον Χολογουέι αποτελεί μια πολύ σημαντική μορφή ενός θεωρητικού ρεύματος, το οποίο με ποικίλες αποχρώσεις επεξεργάζεται μια αμφισβήτηση του καπιταλισμού, η οποία περνά πέρα και μακριά από τη διεκδίκηση της κρατικής εξουσίας. Αυτό το ρεύμα ξεφεύγει από τους παραδοσιακούς διαχωρισμούς μεταξύ ριζοσπαστικής και μεταρρυθμιστικής Αριστεράς.
Στους προδρόμους του μπορούμε να σημειώσουμε τις επεξεργασίες του Γκέοργκ Λούκατς, του Βάλτερ Μπένγιαμιν, αλλά και σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό του Ερνστ Μπλοχ. Σημερινοί του συνοδοιπόροι, αν και με βαθιές αποχρώσεις, είναι οι Ραούλ Βανεγκέμ, Χάρι Κλίβερ και Αντόνιο Νέγκρι. Ο Χολογουέι έχει συνδέσει το όνομά του με τη θεωρητική και πολιτική υποστήριξη του κινήματος των Ζαπατίστας και σήμερα διδάσκει στο Αυτόνομο Λαϊκό Πανεπιστήμιο στο Μεξικό.
Η επαναστατική αντικατάσταση ενός συστήματος από ένα άλλο, μας λέει εδώ, είναι όχι μόνο ανέφικτη αλλά και ανεπιθύμητη. Κατά την άποψή του, η ριζική αλλαγή του κόσμου δεν επιτυγχάνεται με μια επανάσταση για την κατάληψη της εξουσίας. Η μοναδική σωστή επανάσταση, λέει, είναι η, μέσα από καθημερινές ενέργειές μας, άρνηση να οικοδομούμε τον καπιταλισμό. Στάση που δεν έχει να κάνει με την προσπάθειά μας να καταστρέψουμε τον καπιταλισμό, αλλά με την άρνηση να συνεχίζουμε να τον δημιουργούμε.
Υπάρχουν βιβλία που από την αρχή ως το τέλος τους προκαλούν μια γεύση διαφωνίας και ρήξης, ταυτόχρονα όμως καταφέρνουν να κρατούν τον γευση-ανα-γνώστη τους σε μια θέση κριτικού διαλόγου με τον συγγραφέα. Ενα τέτοιο βιβλίο είναι αυτό του Χολογουέι. Οσοι θεωρούν πως είναι πιο κοντά στον Διαφωτισμό, στον εκσυγχρονισμό, στον φιλελευθερισμό, στην ιδεολογία της προόδου, αλλά και όσοι τάσσονται υπέρ της κατάληψης της εξουσίας ως προϋπόθεση για τον ριζοσπαστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας, θα βρουν σ’ αυτό το βιβλίο πολλά σημεία για να διαφωνήσουν. Παράλληλα όμως, όλοι θα βρουν και πολλά σημεία για να ευχαριστήσουν τον συγγραφέα, γιατί με την κριτική του αναδεικνύει θέματα που η οποιαδήποτε μονομερής ανάγνωση της πραγματικότητας δεν είναι σε θέση να ανακαλύψει. Αλλωστε η ώθηση να κάνει ένα βήμα παραπέρα και όχι η συμφωνία με τα συμπεράσματα είναι αυτό που πρέπει να αναζητεί ο αναγνώστης από ένα βιβλίο.
Ο συγγραφέας θεωρεί λοιπόν πως μπορούμε να δημιουργήσουμε ρωγμές στον καπιταλισμό με ενέργειες και δράσεις που βρίσκονται έξω από τη λογική της αφηρημένης εργασίας, αυτής της εργασίας που η αξία της βρίσκεται μόνο στην ανταλλαγή της με κάποιο χρηματικό ισοδύναμο. Ρωγμές στον καπιταλισμό επιφέρουν εκείνες οι πράξεις οι οποίες ακυρώνουν τη μετατροπή του ελεύθερου και δημιουργικού πράττειν σε εργασία, επιστρέφοντας σ’ αυτό. Τελικά οι ρωγμές είναι η εξέγερση του πράττειν κατά της εργασίας. Λέγοντας εργασία εννοεί την ανθρώπινη πρακτική που είναι αδιάφορη προς το συγκεκριμένο προϊόν και ενδιαφέρεται μόνο για την πώλησή του στην αγορά. Πράττειν είναι η συγκεκριμένη υποκειμενική εργασία, που παράγει αξίες χρήσης ανεξάρτητες από την προώθησή τους στην αγορά.
Εμπλεος ρομαντικού πνεύματος, ο Χολογουέι βλέπει πως ενέργειες που δεν έχουν οικονομικό όφελος και δεν επιτρέπουν στο χρήμα να προσδιορίζει τις δραστηριότητές μας, είναι ενέργειες που δημιουργούν ρωγμές στον καπιταλισμό. Παράδειγμα το να διαβάζουμε ένα βιβλίο χωρίς να έχουμε κάποιον λόγο, το να καλλιεργούμε έναν κήπο για δική μας ευχαρίστηση, το να γλεντάμε με τους φίλους, αλλά και ενέργειες όπως οι καταλήψεις άδειων κτιρίων, οι διαμαρτυρίες κατά της ασυδοσίας του κεφαλαίου, η κατάληψη και η επαναλειτουργία κατειλημμένων εργοστασίων, η αντίθεση στην κατασκευή αυτοκινητόδρομων που καταστρέφουν τη γεωργική γη. Μόνο η προσωπική βία, οι κλοπές και οι φθορές δεν προκαλούν ρωγμές, αλλά αντιθέτως διευκολύνουν την καπιταλιστική αντίδραση.
Ο Χολογουέι προχωρά υποστηρίζοντας πως η ριζοσπαστική Αριστερά οδηγείται στην αποτυχία επειδή λειτουργεί ως αντίδραση και αντίσταση στην ημερήσια διάταξη που θέτει ο καπιταλισμός, ενώ η αποτυχία της κομμουνιστικής Αριστεράς οφείλεται στο γεγονός ότι στο στόχαστρό της έβαλε το κεφάλαιο και όχι την εργασία αυτή καθαυτή. Η όλη Αριστερά απέτυχε, υποστηρίζει, επειδή αντί να αμφισβητήσει την εργασία, αμφισβήτησε μόνο την υπαγωγή της εργασίας στο κεφάλαιο.
Το έργο αυτό έχει ξεπηδήσει από το περίφημο «Ας αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να καταλάβουμε την εξουσία», το οποίο επίσης έχει εκδοθεί από τον Σαββάλα (2006) και μεταφραστεί και αυτό με εξαιρετικό τρόπο από την κόρη του συγγραφέα Αννα Χολογουέι. Η μεταφράστρια αποδίδει με άριστο τρόπο στα ελληνικά δύσκολους μαρξικούς και φιλοσοφικούς όρους, αλλά και διευκολύνει τον αναγνώστη παραπέμποντάς τον στην ελληνική μετάφραση συγκεκριμένων βιβλιογραφικών παραπομπών. Νομίζω όμως πως είναι καλύτερα να αναφερόμαστε σε «οργανική σύνθεση» και όχι «σύσταση» του κεφαλαίου και σε «προσωπεία» αντί «προσωπίδα».
Η μείζων αντικαπιταλιστική ενέργεια είναι τελικά, σύμφωνα με τον Χολογουέι, η επιστροφή στην ελεύθερη δημιουργική πράξη, η υπαγωγή της οποίας στην αφηρημένη εργασία δημιουργεί καθημερινά τον καπιταλισμό. Πολύς ρομαντισμός, αλλά και πρωτογενής αναρχισμός, κυρίως όμως μια βαθύτατη πίστη στη χαμένη αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Αν όμως πάει κανείς απροετοίμαστος στη συνάντησή του με αυτόν τον ρομαντισμό, βιβλία όπως αυτό του Χολογουέι κινδυνεύουν να λειτουργήσουν σαν εκείνα τα εξωτικά, τροπικά φυτά που καταβροχθίζουν τα έντομα που αναζητούν σ’ αυτά τη γύρη της γνώσης. Γιατί οι ουτοπικές ρωγμές του Χολογουέι, ανάλογα με την ερμηνεία του καθενός, μπορούν να προέρχονται είτε από τις λεηλασίες στο Λονδίνο είτε από τους Λοντονίστας, οι οποίοι βγήκαν να καθαρίσουν την πόλη.
Στο ποίημα του Γουίλιαμ Μπλέικ «The Song of Los», οι βασιλείς της Ασίας αντιδρούν στις επαναστάσεις στην Ευρώπη λέγοντας στους Συμβούλους τους «Να κόψουν από την πόλη το ψωμί/ Ωστε να μάθουν οι εναπομείναντες να υπακούν/ Να συμμορφωθούν οι περήφανες καρδιές/ Να σβήσει ο πόθος από τα βλέμματα/ Και το αυτί, τόσο εκλεπτυσμένο στις απαρχές/ Τώρα να αδιαφορεί, τα ρουθούνια να κλείσουν/ Να δείξουν στα θνητά σκουλήκια τον δρόμο που οδηγεί από τις πύλες του Τάφου». Οι βασιλείς της Ασίας είναι το Κεφάλαιο, οι σύμβουλοί τους, είναι η τρόικα και ο αγώνας στην Ελλάδα αφορά την περηφάνια της καρδιάς, τον πόθο των ματιών, την ευαισθησία των αυτιών και το άνοιγμα των ρουθουνιών….